Diego Ameixeiras crea unha historia de amor e de iniciación política no momento convulso da Transición

Entre a ficción e a crónica histórica, cun pé nos feitos reais e outro na pura fabulación, Diego Ameixeiras recrea en Un anarquista os sucesos máis vibrantes da breve primavera libertaria de 1977 en Barcelona. Unha loita social que meses despois sería desbaratada polos servizos de intelixencia do Estado, cun episodio principal que pasaría a coñecerse como o caso Scala. Nacido en terras helvéticas e criado en Ourense, o autor coñece de primeira man o mundo da emigración, igual que acabará por facer o protagonista da novela, un mozo ourensán que se traslada a Barcelona nunha viaxe iniciática que forxará a súa identidade, materia que repousa no substrato da novela.  Xornalista por formación e guionista por dedicación, Diego Ameixeiras é un home tranquilo que ten cultivado con asiduidade o xénero negro cun “talento descomunal”, en palabras festexadas non hai moito nestas mesmas páxinas polo tamén escritor Pedro Feijoo.

En Barcelona, Miguel Duarte, o protagonista, comeza a traballar de camareiro no Nebraska ─un bar das Ramblas onde o patrón soña con películas do Oeste─ e vive agardando algunha experiencia que o faga vibrar por enriba da súa timidez. E para iso está Montse, unha estudante de Dereito de familia acomodada pola que se sente atraído dende hai tempo. Con ela experimentará o amor, o desamor, o sexo, e os praceres da vida. Polo texto desfilan personaxes de ficción e algún que outro real, como O Grillo, un confidente do Estado condenado como un dos causantes do incendio da discoteca Scala durante a manifestación da CNT contra os Pactos da Moncloa.

─Cal é a cerna da novela?

–Unha historia de amor e unha historia de iniciación política nun momento tan convulso como a Transición. E tamén unha reflexión con diferentes voces sobre como se constrúe a nosa identidade individual.

─Que o levou a escribir sobre este tramo da historia de España?

–Sempre tiven moita fascinación por este momento da Transición e o movemento anarquista. A lectura de libros como Los 70 a destajo, de Pepe Ribas, quen fora fundador e director da revista Ajoblanco, e de El caso Scala. Terrorismo de Estado y algo más, de Xavier Cañadas Gascón, foron alimentando a miña curiosidade. A Transición é unha época moi contada, pero con relatos de parte. A min apetecíame poñer aí a atención. 

─Daquela xa levaba algo adiantado, pero como foi o esforzo de documentarse para abordar o momento?

─Un traballo de hemeroteca. Ler libros, ver películas, moitos documentais e manter conversas. Reunir a información e darlle forma. Direi que foi enriquecedor. Tratábase de falar dunha época que é moi coñecida e descoñecida a un tempo. Había violencia procedente de todas as partes e aí estaba xogándose a historia do país. 

─No momento no que se desenvolve a novela, Barcelona experimenta un renacemento do movemento anarquista que se enfronta aos consensos da Transición. Eran tempos convulsos e de grandes manobras políticas. Desvela vostede feitos ocultos relacionados coa maquinaria do poder?

─O caso Scala segue a ser secreto de Estado. Despois de documentarme vin que había unha historia que tiña un pé na crónica e outro na ficción. Intentei encher con ficción aquelas partes aínda non desveladas do caso Scala. Co paso do tempo o movemento anarquista padeceu as consecuencias que tivo aquel asunto e a CNT iniciou un declive. Para min esta novela é sobre todo ficción. Pero creo que ao facer ficción podes achegarte ao ocos máis escuros da realidade e de aí á verdade non contada.

─Duarte é un personaxe con moitos matices, por veces desconcertante. De que personalidade o foi dotando?

─É un personaxe con moitas caras. Un mozo de vinte anos que chega a Barcelona procedente de Ourense. Polas circunstancias familiares vivía nun entorno pechado e chega á gran cidade que é a Barcelona do momento, tan sedutora. A súa é unha historia de iniciación.

-Aurelio, o propietario do Nebraska, soña con películas do Oeste. Quixo facer algún tipo de homenaxe ao xénero?

─Sempre me gustaron moito as películas do Oeste. Tamén ao meu pai. Son un exemplo desa visión limpa do cine. Non importaba quen era o director o relevante era deixarse atrapar pola historia. O cine era sinónimo de entretenemento e un non tiña daquela esa mirada máis intelectual ou contaminada que nacería máis tarde.

─Que pouso lle gustaría que deixase a novela?

─Está escrita como un xogo entre realidade e ficción, o que nos contan e o que non. Gustaríame que a lectura nos levase a facernos preguntas relacionadas co que é a política, o papel dos políticos e os intereses que se moven na sociedade nos grandes momentos da historia.    

–Esta obra sae tres meses despois de publicar  Os suicidantes, a súa primeira novela gráfica, unha distopía ilustrada por Tomás Guerrero. Foi coincidencia no calendario das editoras ou está a botar a casa pola ventá?

–Son obras diferentes. Os suicidantes levaba tempo esperando o seu momento, e a idea de Un anarquista xurdiu a consecuencia de diferentes lecturas que fun acumulando nos últimos anos.  A primeira é unha historia futurista; a segunda, unha viaxe pola memoria do primeiro postfranquismo. Supoño que gardan unha certa relación pola lectura política que podemos facer de ambas.

–Como é saír dunha cidade do futuro para meterse de cheo no renacemento da loita anarquista da Barcelona de 1977?

–Creo que non cheguei a saír de todo porque, a maior parte do tempo, traballei as dúas historias en paralelo. Unha novela, iso si, esixe un esforzo  diferente, xa que é un traballo solitario e con outros ritmos.

–O cervo e a sombra recibiu o Premio Nacional da Crítica, o Premio Follas Novas e o Premio Pata Negra-Domingo Villar que se concede á mellor novela negra editada en España. Se non fose porque é vostede unha persoa nova poderiamos dicir que pertence á vella garda da novela negra. Que pode dicirnos da súa relación con este xénero?

–Hai xa vinte anos que escribín a miña primeira novela, Baixo mínimos. Daquela lera moito os clásicos norteamericanos e pretendía xogar un pouco co xénero. Eran tempos de aprendizaxe. Creo que todas as miñas historias, agás Tres segundos de memoria, gardan relación co xénero ou limitan con iso que se chama literatura criminal. Non sei se pertenzo á vella garda, pero os anos pasan para todos. Entre aquelas aventuras algo psicotrónicas de Horacio Dopico e o pouso existencial e relixioso de O cervo a sombra, creo que hai un mundo.

–Que opinión lle merece esa novela negra fácil, que é un fenómeno de masas e se le dun tirón?

–Que está ben que haxa de todo, e que cada un escolla libremente o que desexa ler. Aínda que eu estou moi lonxe do best-seller e da literatura de consumo rápido, por suposto. Ocorre que ese tipo de libros, algúns deles de escasa calidade, teñen toda unha maquinaria comercial que xoga ao seu favor. E iso deixa pouco espazo para quen ofrece algo máis arriscado.

–Ata onde pode desvelarnos quen era Miguel Duarte, o protagonista?

–Mellor non dou pistas, que se falo de máis vou en contra de min mesmo. Para iso hai que ler a novela e aceptar o xogo que propoño nas súas páxinas. O misterio da identidade de Miguel Duarte vaise revelando entre sombras e contradicións.

Á VENDA O 11 DE ABRIL

Diego Ameixeiras

Un anarquista

Barcelona, primavera de 1977.  Esta novela recrea os sucesos máis vibrantes daquela breve primavera libertaria. Unha loita social que sería desbaratada, en xaneiro de 1978, polos servizos de intelixencia do Estado: o caso Scala. Miguel Duarte acaba de chegar á cidade. Ten vinte anos, traballa de camareiro nun bar das Ramblas e vive agardando algunha experiencia que o eleve por enriba da súa timidez. Para iso está Montse, unha estudante de familia acomodada pola que se sente atraído dende hai tempo. Con ela experimentará o amor, o sexo. Pero está, sobre todo, unha cidade disposta a pisar o acelerador da historia: Barcelona experimenta un renacemento do movemento anarquista que se enfronta aos consensos da Transición. Duarte, personaxe desconcertante para algúns, capaz de acoitelar un home por vinganza, enérxico militante antiautoritario para outros, verase envolto nesa corrente.

Xerais            Rústica 15,5 × 23 cm        120 páxinas

ISBN: 978-84-1110-515-6

16,62 €

Tres motivos para ler esta novela a dicir do autor:

Para entender como evolucionou o movemento anarquista en Barcelona durante a Transición, nun momento de gran importancia histórica para España.

Para comprender o proceso de construción da personalidade individual, de cara a nós mesmos e como nos ven os outros. 

Para participar no xogo que se establece entre a crónica histórica, a crónica xornalística e a novela. E entender o que hai de mito en torno ao caso Scala e que houbo de ocultación.