Rosa Aneiros e Santiago Lopo pregúntanse entre eles polas súas novas novelas

Cóntame como a fixeches

Para celebrar a saída case simultánea das  novas novelas de Rosa Aneiros e Santiago Lopo propuxemos a ambos unha brincadeira: que se entrevistasen entre eles para compartiren coas socias e socios de Biblos o mellor de cada un e os detalles máis substanciosos das dúas obras. Ambos comparten década de nacemento, os anos setenta, unha actitude vitalista irredutible e unha grande dedicación á escrita, procurando sempre a renovación en cada obra nova e ese refinamento formal dos grandes narradores. Dende a saída da potentísima novela “Sol de inverno” van alá doce anos nos que Rosa Aneiros non publicaba narrativa para adultos.  A ocasión ben merece este encontro entre dous titáns das letras.

-Rosa, en que momento xurdiu a faísca que che fixo escribir Sibila?

-Creo que levo toda a vida escribindo esta historia e non só os doce anos que hai xa que non publico novela para público adulto. As imaxes do libro, moitas delas dunha potencia desgarradora, acompáñanme dende hai décadas: o tacto viscoso dos polbos, os desaparecidos no mar, a beleza efémera dos saltóns azuis, o sabor inconfundible da auga, os altos cantís, o chiar das gaivotas choronas, o olor dos piñeiros e do xabre no inverno… Había un relato cativo, ambientado na montaña e na neve que non acababa de fraguar e un día encheuse de salitre, de mareas vivas, de illas coa máis alta protección ambiental e paisaxística, de maternidades diversas, de vellas e vellos que coidan teimudamente  o seu lugar no mundo e reciben un terrible maltrato por parte dunha sociedade que os arreda como inservibles. Foi un puxar do fío estraño, a golpes, coma o tirar brusco dunha sedela que ás veces esgaza a pel dos dedos e nunca sabes se ao final vas atopar lixo ou unha fermosa robaliza. É o mesmo fío vermello do vestido que Amalia ceiba no mar para que a súa filla saiba atopar o camiño de volta a casa. A mamá. Neste caso creo que do máis profundo de min xurdiu un tesouro sorprendente e inquietante, tanto polos alustros das imaxes, como pola talasonimia, a lingua, a denuncia que trae consigo dun tempo líquido que podería ser futuro, pero talvez presente…

-Que protagonismo teñen a illa, o mar e a natureza na novela?

-Toda. Configúranse como un personaxe máis, poderoso, destrutor e, á vez atraínte coma o lume, como os lóstregos, como as sinapses multiplicadas que estouran na mente de Sibila. O espazo condiciona o que son, marca o seu pasado, o seu presente e o seu futuro, o illamento do lugar, rodeado de auga e á marxe da deriva urbanística e climática do resto do planeta. Tamén, de como o hipercoidado, a hiperprotección patrimonial e paisaxística poden acabar matando un espazo ancestral de convivencia entre as persoas e o medio; un espazo en que, como di, o Melgacho, máncanse e fanse dano como a única maneira posible de querérense.

-En relación coa pregunta precedente, pensaches en situar a historia nun contexto xeográfico distinto? Nunha zona do interior, por exemplo?

-Quixo ser de neve, pero turrou polo salitre. Non acababa eu de atopar a súa melodía ata que chegou o mar, varreu todo coma a grande alentía dunha marea viva, borrou as pegadas da neve e deixou á vista argazo, piñeiros, dunas. O salseiro envolveuno todo e converteuna en illa arredada do mundo, pechada sobre si mesma e exposta á violencia do océano enteiro. Coma os personaxes. Coma as súas historias.

-O nome de Sibila posúe forza e é evocador. Deseguida imaxinamos unha muller que atesoura un coñecemento secreto. Tiñas claro dende un principio que ese debía ser o título?

-O seu nome provén do canto da sibila, a profetisa que agoiraba a fin do mundo e que, neste caso, ten moito de canto e lamento por un mundo que se evapora diante dos seus fociños. Os seus pasos na illa non deixan de ser como o sibilar da serpe, silenciosos, escrutadores, ameazantes e dispostos ao ataque no momento máis inesperado. Admiran a súa beleza hipnótica mais tamén recean da súbita do réptil, do veleno que pode arrastrar consigo. Non só iso. Sibila é tamén o nome  co que o seu pai pretende marcar o seu futuro. Trátase dunha homenaxe a Maria Sybilla Merian, unha entomóloga alemá do século XVIII que xuntou arte e bioloxía e descubriu que as bolboretas proveñen das larvas e non da lama, tal e como se cría na época. O mundo dos insectos –principalmente saltóns azuis e libélulas fluorescentes– está moi presente na obra. E no mar non hai insectos. Non hai insectos no mar.

-Sibila é “neta da tola do argazo e filla da expulsada”. Semella predestinada a vivir nas marxes. Que supón este feito para a personaxe?

-A identidade é precisamente a cerna da novela, a disxuntiva entre quen es ou de quen ves sendo. O alcume, a adscrición a unha familia, a unha xente serve para nos colocar no mundo, pero é a vez áncora e ás. Por un lado lastran o que somos ao atribuírnos cualidades por razón de sangue e, polo reverso da moeda, sitúannos comodamente nunha referencia que evita que nos cuestionen determinadas cousas. Sibila quere reafirmar a súa identidade na illa fronte á pertenza a unha estirpe máis, á vez, xoga arteiramente coa confianza que lle proporciona a súa raigame na illa, carne da súa carne, loureiro do seu loureiro. Nesa zona de sombra constrúe o seu discurso e tece a súa historia.

-Santiago, Inquisición, pergamiños, códices, alquimias e trobadores habitaban A arte de trobar, que atoparemos en A carteira?

-Atoparemos unha muller, nova e sen ingresos, que está no paro. Inscribiuse en todas as bolsas de traballo posibles (Educación, SERGAS, Correos), pero está moi abaixo nas lista e perdeu a esperanza… ata que un día a chaman para unha substitución de urxencia. Velaí a súa primeira decisión difícil, unha das moitas que terá que afrontar ao longo da novela: traballar de carteira nunha cidade que non coñece e na cal non vive, cunha chea de problemas engadidos (desprazamento, horario das comidas, vida social, esgotamento mental e físico, etc.). A carteira será unha observadora privilexiada do que acontece a pé de rúa, mais tamén nos recunchos máis agochados dos edificios. En certa maneira, é un libro que recorda á miña novela Peaxes, pero cunha gran diferenza. En Peaxes, o observador do mundo permanecía estático, eran as persoas usuarias da autoestrada as que se movían ao seu redor. Non obstante, no caso da carteira, a protagonista é unha personaxe dinámica que se despraza por un ecosistema que descoñece e ao cal ten que adaptarse.

-O salto do século XIII ao século XXI na túa escrita é vertixinoso. Como te desapegaches do medievo para afrontar esta nova historia?

-Non foi doado. A arte de trobar é un libro que me deu, e que aínda me está a dar, moitas alegrías. Gañou o premio Xerais de narrativa en 2017 e xa vai camiño dos 10.000 exemplares. Volverei á novela histórica nalgún momento, pero agora necesitaba escribir algo diferente. Quen coñeza a miña traxectoria, sabe que cambio radicalmente de tema dunha novela a outra. Empecei con Game over, que trataba de videoxogos e persoas enganchadas a mundos virtuais, pero na obra seguinte falei de traballadores de peaxes, e nas sucesivas de científicos “tolos” moi lúcidos, de persoas adictas ao running, do comercio de escravos, da Galicia romana, da Galicia medieval… Necesitaba regresar ao século XXI e falar da crise salvaxe que afecta a tanta xente, das pequenas historias cotiás que acontecen na veciñanza, dos microcosmos que conforman o universo. A miña carteira tróuxome unha oferta, certificada e con acuse de recibo, que non puiden rexeitar.

 -O humor e a intriga son dous elementos recorrentes na túa obra, como os administraches en A carteira?

-Tiven que alixeirar nalgúns momentos a carga que supón camiñar polo abismo económico. A incerteza laboral orixina unha frustración terrible. O persoal eventual, as persoas que están nunha lista de substitución, sofren a escravitude de estar pendentes día e noite do teléfono. Non poden ter proxectos, viven continuamente na tensión de ser borradas da lista se rexeitan un contrato que igual só dura unhas horas, co agravante de que só dispoñen duns segundos para decidir se aceptan. A carteira experimenta todos estes conflitos que a martirizan. Agárrase a un cravo ardendo para tentar sobrevivir e, a miúdo, debe tirar da retranca para soportar situacións límite. O humor introduce unha bafarada de aire fresco.

Con respecto á intriga, nos meus libros sempre hai un fío condutor e pequenos xiros de guión cos que tento facer a lectura máis amena. A carteira é unha novela de personaxes. Algunhas levan, en aparencia, unha vida anódina, mais quizais agochen algún segredo. E non podo desvelar máis!

-A protagonista de A carteira denomina o lugar onde comeza a traballar “Algures”. Sibila viaxa á illa, unha illa da que descoñecemos o nome. Que se agocha atrás desa túa maneira de o desposuír de toponimia propia?

Desexaba que “Algures” fose un lugar universal. Durante a lectura, ás veces teremos a impresión de que falo dun espazo en concreto, mais logo haberá unha descrición que nos fará mudar de opinión. Fixen unha colaxe urbana á que lle fun engadindo diferentes partes de cidades que coñezo, sen mencionalas. “Algures” é unha suma de espazos, pero tamén de persoas, de historias, de recordos, de vivencias… Iso si, coma no caso de Sibila, á beira do mar.

-Que carta lle gustaría levar á túa protagonista e a quen?

En 2022 celebraremos o centenario do nacemento de María Casares. Á nosa carteira gustaríalle atravesar o tempo e deixarlle unha invitación á actriz coruñesa para que volvese á súa terra natal e vise como a sociedade galega está a recuperar a súa figura.

Santiago Lopo

A carteira

Desesperada ante unha situación laboral precaria, a protagonista de A carteira acepta un contrato temporal para repartir o correo na periferia dunha cidade que non coñece, nun barrio afastado que ela mesma denomina «Algures». A través dos seus ollos, Santiago Lopo mergúllanos abre a porta a unha Galicia urbana para debullar todas as dificultades ás que esta traballadora se enfronta no seu día a día.  Cun abano de personaxes sorprendentes, o humor, a intriga e a denuncia social mestúranse nunha trama orixinal narrada de forma directa capaz de apreixar dende a primeira páxina.

Xerais

Rústica 15,5 × 23 cm 304 páxinas

ISBN: 978-84-9121-892-0

17,38 €